احکام نماز قضا

مسأله 1370- کسی که نماز واجب1 خود را در وقت آن نخوانده باید قضای آن را بجا آورد، اگر چه در تمام وقت نماز، خواب مانده یا بواسطه مستی2 نماز نخوانده باشد3، ولی نمازهای یومیه ای را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده، قضا ندارد4.

1- سیستانی: نماز یومیه...

2- وحید: بواسطه مستی یا بیهوشی که به اختیار او بوده ...

مکارم: بواسطه بیماری یا مستی...

سبحانی: بواسطه بیهوشی که به دست خود انسان انجام گرفته و یا مستی...

3- مکارم: اما کسی که در تمام وقت بی هوش بوده قضا بر او واجب نیست، همچنین کافری که مسلمان شده و زنی که در حال حیض یا نفاس بوده.

بهجت: ولی کسی که در تمام وقت نماز هنوز بالغ نشده و یا دیوانه و یا بیهوش است و یا زنی که در تمام وقت نماز در حال حیض یا نفاس است، نمازی که اینها نخوانده اند قضا ندارد مگر این که قبل از تمام شدن وقت نماز، این افراد از چنین حالی خارج شوند یعنی شخص غیر بالغ به تکلیف برسد و بیهوش به هوش آید و زن از حیض و نفاس پاک شود و مجنون عاقل شود که دراین صورت ، نمازی را که لااقل یک رکعت از آن را ولو با تیمم و حذف مستحبات ، در وقت می توانسته بخواند و نخوانده، باید قضا نماید.

سیستانی: و همچنین است هر نماز واجب دیگری که آن را دروقتش نخواند، حتی – بنابراحتیاط لازم- نمازی را که در وقت معینی به نذر بر او واجب شده، ولی نماز عید فطر و قربان قضا ندارد و همچنین نمازهایی را که زن درحال حیض یا نفاس نخوانده قضا ندارد چه نمازهای یومیه باشد چه غیر آن و حکم قضا در نماز آیات خواهد آمد.

سبحانی: ولی نمازهایی را که کافر مسلمان شده  و زن در حال حیض یا نفاس نخوانده  قضا ندارد چه نمازهای یومیه باشد و چه غیر آن.

4- گلپایگانی، صافی: و همچنین کسی که در تمام وقت (صافی: بدون عمد) بی هوش بوده قضا بر او واجب نیست.

زنجانی: همچنین اگر به جهت بی هوشی غیر اختیاری درتمام وقت نماز قضا شود، ولی اگر بی هوشی به اختیار خود شخص باشد، مثل این که به خاطر عمل جراحی خود را در اختیار پزشک قرار داده  پس چنانچه به مقدار انجام نماز از وقت هوشیار بوده بدون اشکال باید ان را قضا کند بلکه اگر در تمام وقت هم بی هوش بوده، به احتیاط واجب باید قضای آن را بجا آورد.

خوئی، تبریزی: نمازهایی را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده، قضا ندارد چه نمازهای یومیه باشد چه غیر آن . (تبریزی: و نیز کسی که در تمام وقت نماز بی هوش بوده قضا ندارد چه یومیه باشد چه غیر آن).

وحید: نمازهایی را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده قضا ندارد  چه نمازهای یومیه باشد و چه غیر آن ولی در نماز آیات برای زلزله و رعد و برق بنابراحتیاط واجب بدون نیت ادا و قضا بجا آورد.

مظاهری: و همچنین نمازهایی را که به واسطه جنون یا بیهوشی یا حواس پرتی در اثر کهولت سن و مانند این ها  نخوانده قضا ندارد.

مسأله 1371- اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازی را که خوانده باطل بوده، باید قضای آن را بخواند.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

مسأله 1372- کسی که نماز قضا دارد، باید در خواندن آن کوتاهی نکند ولی واجب نیست 1 فوراً آن را بجا آورد2.

1- زنجانی: لازم نیست...

2- مکارم: مگر آن که یک یا دو نماز قبل از آن قضا شده باشد که احتیاط واجب این است که پیش از نماز همان روز، آن را قضا کند.

مسائل اختصاصی

بهجت: مسأله 1113- اگر کسی به اختیار خود سبب حصول دیوانگی یا بیهوشی، یا حیض و نفاس در خود شود، بنابراحتیاط واجب باید نمازهای فوت شده درآن حال را قضا نماید، خصوصاً اگر این عمل بعد از دخول وقت باشد.

بهجت: مسأله 1114- نمازهایی که واجب است قرائت در آنها بلند خوانده شود هنگام قضا هم باید بلند خوانده شود و همچنین نمازهایی که واجب است آهسته بخواند هنگام قضا نیز واجب است آهسته بخواند و بلند یا آهسته خواندن قضای نافله ها، تابع خود آنها است.

بهجت: مسأله 1115- کسی که وضو، غسل و تیمم برایش ممکن نیست، درخود وقت، نماز بر او واجب نیست و بنابراحتیاط واجب باید در وقتی که قادر بر تحصیل طهارت است نماز را قضا نماید، خصوصاً اگر خودش با اختیار سبب از بین رفتن تمکن شده باشد، بلکه اگر این عمل را بعد از گذشتن وقت کافی برای انجام نماز صورت گیرد، باید نمازش را قضا کند.

بهجت: مسأله 1116- کافر اصلی، به جمیع اقسام آن، در صورتی که مسلمان شود، نمازهای سابق او قضا ندارد، و اما مسلمانی که نماز نخوانده اگر چه معذور بوده یا مسلمانی که مرتد شده، اگر چه مرتد فطری باشد بنابرأظهر و یا مسلمانی که محکوم به کفر است ، مثل خوارج، در صورت توبه برهمه اینها قضا لازم است، ولی مسلمانی که شیعه شده و نمازهایش را قبلاً مطابق مذهب خودش یا مطابق مذهب شیعه با نیت قربت خوانده است بنابرأظهر قضا بر او واجب نیست، و اما اگر اصلاً نمازش را نخوانده، باید قضا کند.

فاضل: مسأله 1381- اگر بچه قبل ازتمام شدن وقت ولو به مقدار یک رکعت بالغ شود، نماز به نحو ادا بر او واجب است و چنانچه ترک نماید قضا آن نماز بر او واجب است و همچنین اگر زن حائض یا نفساء قبل از تمام شدن وقت، عذر آنان برطرف شود و بتواند با غسل ولو یک رکعت از نماز را در وقت درک بکنند.

فاضل: مسأله 1382- بر شخصی که نماز جمعه واجب است چنانچه آن را در وقتش انجام ندهد، لازم است نماز ظهر را بخواند و چنانچه نماز ظهر را هم ترک کرد، باید قضاء نماز ظهر را بجا آورد.

فاضل: مسأله 1383- قضاء نمازهای واجب را در هر وقتی از شبانه روز می توان انجام داد چه در سفر و چه در حضر، لکن در حضر چنانچه بخواهد نماز در سفر را قضا کند، باید به صورت قصر قضا کند و بر عکس چنانچه بخواهد در سفر، نماز قضا شده در حضر را انجام دهد، باید به صورت تمام قضا کند.

فاضل: مسأله 1384- چنانچه نماز در مکانهایی که مانند مسجد الحرام، مکلف مخیّر بین قصر و اتمام است خوانده نشود، احتیاط واجب آن است که چنانچه در غیر آن امکنه قضا کند به صورت قصر انجام دهد و چنانچه در همان امکنه بخواهد قضا کند، مخیر است بین قصر و اتمام.

مسأله 1373- کسی که نماز قضا دارد می تواند نماز مستحبی بخواند1.

1- مکارم: و خواندن نماز قضا ، قبل از نماز یومیه یا بعد از آن مانعی ندارد.

بهجت: تا وقتی که وقت فریضه تنگ نشده، می تواند نماز قضا یا نماز مستحبی بخواند.

مظاهری: می تواند نماز مستحبی یا نماز استیجاری بخواند و همچنین است کسی که روزه قضا دارد.

مسأله 1374- اگر انسان احتمال دهد که نماز قضایی دارد یا نمازهایی را که خوانده صحیح نبوده، مستحب است احتیاطاً قضای آن را بجا آورد1.

این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل و بهجت نیست

1- زنجانی: بهتر است قضای آن را بجا آورد.

وحید: احتیاط مستحب آن است که قضای آن را بجا آورد.

سبحانی: خوب است قضای آن را بجا آورد.

مظاهری: مستحب است قضای آن را بجا آورد.

*****

مکارم: مسأله- اگر کسی که گمان دارد بعضی از نمازهای گذشته او صحیح نبوده،یا فراموش کرده است ، احتیاط مستحب آن است که قضای آن را بجا آورد.

مسأله 1375- قضای نمازهای یومیه لازم نیست به ترتیب خوانده شود مثلاً کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، لازم نیست اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.

*****

اراکی: مسأله- قضای نماز های یومیه باید به ترتیب خوانده شود، مثلاً کسی که یک روز نماز عصرو  روز بعد نماز ظهر را نخوانده، باید اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.

گلپایگانی، صافی: مسأله- قضای نمازهای یومیه که ادای آنها باید به ترتیب خوانده شود مثل ظهر و عصر و از یک روز، یا مغرب و عشا از یک شب باید قضای آنها را نیز به ترتیب بخواند، مثلاً اگر کسی نماز ظهر و عصر یک روز فوت شود باید اول قضای ظهر را بخواند و بعد از آن عصر را، ولی اگر کسی مثلاً یک روز نماز ظهر وروز بعد نماز عصر را نخوانده، می تواند اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید و ترتیب در بین آنها لازم نیست هرچند سزاوار است تا ممکن است رعایت ترتیب را بنماید.

خوئی، سیستانی، تبریزی، نوری، سبحانی: مسأله- در قضای نمازهای یومیه ترتیب لازم نیست، مگر در نمازهایی که در ادای آنها ترتیب هست، مثل نمازظهر وعصر یا مغرب وعشا از یک روز. اگرچه بهتر در غیر آنها نیز مراعات ترتیب است.

. سیستانی: [پایان مسأله].

. تبریزی، نوری، سبحانی: اگر چه بهتر مراعات ترتیب است.

. وحید: اگر چه  احتیاط مستحب در غیر این ها نیز مراعات ترتیب است .

زنجانی: مسأله- در قضای نمازهای یومیه ترتیب لازم نیست بلکه مطابق احتیاط استحبابی است مگر در نمازهایی که در ادای آنها ترتیب لازم است ، مثل نمازظهر و عصر یا مغرب و عشا از یک روز، که در قضای آنها نیز لازم است.

بهجت: مسأله- قضای نمازهای یومیه در صورتی که ترتیب آنها معلوم باشد باید به ترتیب خوانده شود، مثلاً کسی که یک روز نماز عصرو روز بعد نماز ظهر را نخوانده، بنابرأظهر و أحوط باید اول نماز عصر  و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.

فاضل: مسأله- احتیاط واجب، رعایت ترتیب در قضاء نمازهای یومیه است برای کسی که ترتیب قضا شدن نمازهای خود را می داند، و در نمازهایی که در اداء آنها ترتیب لازم است، مانند نماز ظهر و عصر، لازم است در قضا ترتیب بین آنها رعایت شود.

مکارم: مسأله- در نماز قضا ترتیب لازم نیست، جز در میان قضای ظهر و عصر و مغرب و عشا از یک روز.

مظاهری: مسأله- قضای نمازها  لازم نیست به ترتیب خوانده شود مگر انکه ترتیب در ادای آنها لازم باشد  مثل نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء.

مسأله 1376- اگر بخواهد قضای چند نماز غیر یومیه مانند نماز آیات را بخواند، یا مثلاً بخواهد قضای یک نماز یومیه و چند نماز غیر یومیه را بخواند، لازم نیست آنها را به ترتیب به جا آورد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

مکارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1357.

مسأله 1377- اگر کسی نداند که نمازهایی که از او قضا شده کدام یک جلوتر بوده، لازم نیست به طوری بخواند که ترتیب حاصل شود و هر یک را می تواند مقدم بدارد.

این مسأله در رساله آیات عظام سیستانی ، مکارم، سبحانی و مظاهری نیست.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله- گذشت در مسأله [1375] که در قضای نمازها ترتیب لازم نیست، خصوصاً در صورتی که ترتیب فوت را فراموش کرده باشد مگر در جایی که در ادای آنها ترتیب واجب باشد، ولی اگر بخواهد احتیاط کند و مراعات ترتیب نماید، خوب است و اگر بخواهد طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیبی که قضا شده بجا آورده است، اگر قضای یک نماز ظهر و یک نماز مغرب بر او واجب است و نمی داند کدام اول قضا شده، احتیاطاً باید اول یک نماز مغرب و بعد از آن یک نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، یا اول یک نماز ظهر و بعد از آن یک نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا یقین کند هر کدام را که اول قضا شده اول خوانده است.

خوئی، تبریزی: مسأله- اگر ترتیب نمازهایی را که نخوانده، فراموش کند بهتر آن است که طوری آنها را بخواند. که یقین کند به ترتیبی که قضا شده بجا آورده است. مثلاً اگر قضای یک نماز ظهر و یک نماز مغرب بر او واجب است و نمی داند کدام اول قضا شده، اول* یک نماز مغرب و بعد از آن یک نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، یا اول یک نمازظهر و بعد از آن یک نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا یقین کند هر کدام را اول قضا شده اول خوانده است..

.  اراکی: باید طوری آنها را بخواند...

.  زنجانی، وحید: احتیاط مستحبّ آن است که طوری آنها را بخواند...

* اراکی: باید اوّل...

. اراکی: ولی اگر نمازهایی که ترتیب آنها را فراموش کرده به قدری زیاد باشد که اگر بخواهد به ترتیب بخواند، خیلی مشقت دارد، لازم نیست آنها را به ترتیب بجا آورد.

بهجت: مسأله- اگر کسی نداند و گمان هم ندارد که نمازهایی که از او قضا شده کدامیک جلوتر بوده، بنابرأقوی لازم نیست به طوری بخواند که ترتیب حاصل شود و می تواند هر کدام را خواست، مقدم بدارد، اگر چه احتیاط در صورتی که عسر و حرج پیش نیاید و موجب فوت آنچه یقیناً فوت شده نشود، تحصیل یقین به ترتیب است پس اگر نداند نماز مغرب و ظهر که از او فوت شده، کدامیک جلوتر بوده یک نماز مغرب بین دو ظهر یا یک نماز ظهر بین دو مغرب بنابراحتیاط مستحب بخواند.

مسائل اختصاصی

گلپایگانی، صافی: مسأله 1387- اگر نماز ظهر یک روز و نماز عصر روز دیگر یا دو نماز ظهر و یا دو نماز عصر از او قضا شده و نمی داند کدام اول قضا شده است چنانچه دو نماز چهار رکعتی بخواند، به نیت این که اولی قضای نماز روزاول و دومی قضای نماز روز دوم باشد، کافی است. .

. خوئی، تبریزی، زنجانی، وحید: در حاصل شدن ترتیب کافی است.

گلپایگانی، صافی: مسأله 1388- اگر یک نماز ظهر و یک نمازعشا یا یک نماز عصر و یک نماز عشا از او قضا شود و نداند کدام اول قضا شده است. و بخواهد احتیاط نماید ، باید طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیب بجا آورده است، مثلاً اگر یک نماز ظهر و یک نماز عشا از او قضا شده و اولی آنها را نمی داند باید اول یک نماز ظهر، بعد یک نماز عشا دوباره یک نماز ظهر، یا اول یک نماز عشا بعد یک نماز ظهر دوباره یک نماز عشا بخواند.

. خوئی، تبریزی: بهتر آن است (زنجانی: احتیاط مستحبّ آن است) که طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیب بجا آورده است، مثلاً اگر یک نماز ظهر، و یک نماز عشا از او قضا شده و اولی آنها را نمی داند، اول یک نماز ظهر، بعد از آن یک نماز عشا دوباره یک نماز ظهر بخواند یا اول یک نماز عشا بعد یک نماز ظهر دوباره یک نماز عشا بخواند.

.وحید: احتیاط مستحب آن است که طوری آنها را بخواند که ترتیب حاصل شود و برای یقین به حصول ترتیب –مثلا اگر یک نماز ظهر و یک نماز عشا از او قضا شده و اولی آنها را نمی داند- می تواند اول یک نماز ظهر و بعداز آن یک نماز عشا و دوباره یک نماز ظهر بخواند یا اول یک نماز عشا و بعد یک نماز ظهر دوباره یک نماز عشا بخواند.

بهجت: مسأله 1122- اگر نمازظهر و عصر از او قضا شده ولی نمی داند از یک روز بوده یا از دو روز و نمی داند کدام زودتر قضا شده، می تواند دو نماز چهار رکعتی بخواند، چهار رکعت اول به قصد نمازی که اول فوت شده و چهار رکعت دوم به قصد نماز دوم.

مسأله 1378- اگر کسی که نمازهایی از او قضا شده می داند کدام یک جلوتر قضا شده احتیاط مستحب آن است که به ترتیب قضا کند1، و آنچه اول قضا شده اول بخواند  و دومی را بعد و همین طور.

این مسأله در بقیه رساله ها  نیست.

1- اراکی: باید به ترتیب قضا کند...

نوری، مظاهری: بهتر آن است که به ترتیب قضا کند،(نوری: هرچند رعایت ترتیب واجب نیست.)

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1375.

مسأله 1379- اگر برای میتی می خواهند نماز قضا بدهند1 و می دانند که آن میت ترتیب قضا شدن را می دانسته باز لازم نیست طوری قضا را بجا  بیاورند که ترتیب حاصل شود2.

1- فاضل: و ورثه علم به ترتیب نمازهای فوت شده داشته باشند، بنابراحتیاط لازم است ترتیب رعایت شود و بنابراین صحیح نیست برای میت چند نفر را در یک وقت برای نماز اجیر نمود و لازم است برای هر یک از آنها وقتی را معین نمود و اگر ترتیب قضا شدن را نمی دانند این شرط لازم نیست.

2- اراکی: باید طوری قضا را بجا بیاورند که ترتیب حاصل شود.

نوری: بهتر آن است طوری قضا را بجا آورند که ترتیب حاصل شود هر چند لازم نیست.

خوئی، گلپایگانی، تبریزی، سیستانی، وحید، صافی، بهجت، زنجانی، مکارم، سبحانی، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1543.

مسأله 1380- اگر برای میتی که در مسأله پیش گفته شد بخواهند چند نفر را اجیر کنند که نماز بخوانند لازم نیست برای آنها وقت مرتب معین کنند که با هم شروع نکنند در عمل1.

این مسأله در بقیه رساله ها  نیست.

1- اراکی: باید برای آنها وقت مرتب معین کنند که با هم شروع نکنند.

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1379.

مسأله 1381- اگر بدانند که میت ترتیب قضا شدن را نمی دانسته یا ندانند که می دانسته1 لازم نیست به ترتیب برای او قضا بجا بیاورند2.

این مسأله در بقیه رساله ها  نیست.

1- نوری: ندانند که می دانسته یا نه یا بدانند که می دانسته...

2- اراکی: باید به تفصیلی که در مسأله [1377] گفته شد، طوری نمازهای او را قضا کنند که یقین به مراعات ترتیب حاصل شود.

مسأله 1382- در مسأله پیش اگر بخواهند چند نفر را برای بجا آوردن نماز میت اجیر کنند لازم نیست وقت معین کنند و می توانند همه با هم شروع به قضا کنند.

این مسأله به جز در رساله آیت الله مظاهری در بقیه رساله ها  نیست.

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1379.

مسأله 1383- کسی که چند نماز از او قضا شده و شمارنده آنها را نمی داند1 مثلاً نمی داند  چهار تا بوده یا پنج تا، چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافی است2 و همچنین اگر شماره آنها را می دانسته و فراموش کرده اگر مقدار کمتر را بخواند کفایت می کند.

1- مکارم: مثلاً نمی داند دو نمازبوده یا سه نماز، کافی است مقدار کمتر را بخواند اما اگر قبلاً شماره آنها را می دانسته، ولی بواسطه سهل انگاری فراموش کرده، احتیاط واجب آن است که مقدار بیشتر را بخواند.

2- مظاهری: [پایان مسأله].

فاضل: لکن احتیاط واجب آن است چنانچه شماره آنها را قبلاً می دانسته و بعد فراموش نموده مقدار زیادتر را بخواند.

بهجت: چنانچه برای او مشکل نیست و عسر وحرج در کار نباشد، لازم است آنقدر نماز بخواند تا علم پیدا کند به مقدار نمازهای قضا شده یا اینکه بیشتر نماز قضا خوانده است  و اگر تحصیل علم ممکن نیست به مقداری که اطمینان پیدا کند  نماز بخواند و اگر آن هم نشد به قدری که گمان پیدا کرد، و این احتیاطات، در صورتی است که می داند یا احتمال می دهد که سابقاً مقدار آنها را می دانسته و الا فقط به قدری که یقین دارد نماز بخواند و در مورد مقدار بیشتر، احتیاط کردن خوب است ولی ظاهر این است که لازم نیست.

*****

گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، صافی، سبحانی: مسأله- کسی که مثلاً چند نماز صبح یا چند نماز ظهر از او قضا شده و شماره آنها را نمی داند. مثلاً نمی داند که سه یا چهار یا پنج نماز بوده، چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافی است* . ولی. بهتر آن است که به قدری نماز بخواند که یقین کند تمام آنها را خوانده است مثلاً اگر فراموش کرده که چند نماز صبح از او قضا شده است و یقین دارد که بیشتر از ده نماز نبوده (خوئی، تبریزی، سیستانی، سبحانی: احتیاطاً) ده نماز صبح بخواند.

.خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید، سبحانی: یا فراموش کرده،..

*زنجانی: و احتیاط مستحبّ آن است که مقدار بیشتر را بخواند، بخصوص اگر شماره آنها را می دانسته و فراموش کرده، مثلاً اگر فراموش کرده که چند نماز صبح از او قضا شده و یقین دارد که بیشتر از ده نبوده، به احتیاط مستحب ده نماز صبح بخواند.

* وحید: ولی احتیاط مستحب این است که به قدری نماز بخواند که یقین کند تمام آنها را خوانده است مخصوصا در صورتی که یقین به مقدار داشته باشد. و بعد از آن مقدار را فراموش کرده باشد .

.  گلپایگانی، صافی: ولی اگر شماره آنها را می دانسته و فراموش کرده...

مسأله 1384- کسی که نماز قضا از همین روز یا روزهای پیش دارد می تواند قبل از خواندن نمازی که قضا شده نماز ادایی را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد1.

1- بهجت: گرچه مطابق احتیاط است.

*****

گلپایگانی، خوئی، تبریزی، صافی، وحید، سیستانی، سبحانی: مسأله- کسی که فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد، بنابراحتیاط مستحب اگر ممکن است باید اول آن را بخواند. بعد مشغول نماز آن روز شود. و نیز اگر از روزهای پیش نماز قضا ندارد ولی یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده است، در صورتی که ممکن باشد بنابراحتیاط مستحبّ *نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند.

.خوئی، تبریزی: بهتر است اگر ممکن است اول آن را بخواند...

. سیستانی: بهتر این است که اگر وقت فضیلت نماز آن روز فوت نمی شود  اول آن را بخواند...

.وحید: احتیاط مستحب این است که در صورت امکان اوّل آن را بخواند...

.سبحانی: احتیاط واجب آن است که اوّل آن را بخواند...

* خوئی، تبریزی: بهتر است ...

* سیستانی: در صورتی که وقت فضیلت آن نماز فوت نمی شود بهتر این است ...

* وحید: مستحب است که در صورت امکان نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند و در هر دو صورت، اگر وقت فضیلت نماز یومیه فوت می شود ، بهتر آن است که نماز یومیه را مقدم بدارد.

* سبحانی: احتیاط واجب آن است که نماز قضای ان روز را پیش از نماز ادا بخواند مگر این که وقت تنگ باشد در این صورت فقط نماز ادا بخواند.

فاضل: مسأله- کسی که نماز قضای روزی که می خواهد نماز ادا را بخواند بر او واجب باشد احتیاط واجب، تقدیم نماز قضاء بر نماز اداء همان روز است.

زنجانی: مسأله- کسی که فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد  بنابراحتیاط اگر ممکن است اول آن را بخواند، بعد مشغول نماز آن روز شود و نیز اگر یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده است ، در صورتی که ممکن باشد بنابر احتیاط نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند.

مکارم: مسأله- کسی که نماز قضا از روزهای پیش بر ذمه دارد می تواند قبل از خواندن نماز قضا به نماز ادای روزانه مشغول شود، مگر آن که یک بار یا دو نماز قبل از آن باشد که بنابراحتیاط واجب باید قبلاً بجا آورد.

مسأله 1385- کسی که می داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده و نمی داند نماز ظهر است یا عصر است یا عشا1، اگر یک نماز چهار رکعتی بخواند به نیت قضای نمازی که نخوانده، کافی است2.

این مسأله در رساله آیات عظام فاضل و سبحانی نیست

1- خوئی، سیستانی،تبریزی، وحید: نمی داند نماز ظهر است یا نماز عشاء...

گلپایگانی، صافی، زنجانی: نمی داند نماز ظهر است یا نماز عصر...

2- خوئی، تبریزی، سیستانی، مکارم: و نسبت به جهر و اخفات مخیر می باشد.

زنجانی: و همچنین است حکم کسی که می داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده ولی نمی داند مثلاً نماز ظهر است یا نماز عشا و ظاهراً می تواند حمد و سوره نماز را بلند یا آهسته بخواند.

وحید: وهمچنین است اگر نداند نمازی که نخوانده ظهر است یا عشا در این صورت نسبت به جهر و اخفات مخیر می باشد.

مسائل اختصاصی

گلپایگانی، صافی: مسأله 1390- کسی که پنج نماز پشت سر هم ازاو قضا شده و نمی داند اولی آنها کدام است و بخواهد احتیاطاً مراعات ترتیب را نماید، باید نه نماز به ترتیب بخواند مثلاً از نماز صبح شروع کند و بعد از آن که ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نمازصبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند و اگر شش نماز پشت سر هم از او قضا شده و اولی آنها را نمی داند، باید ده نماز را به ترتیب قضا کند و همین طور برای هر یک نمازی که به نمازهای قضای او اضافه می شود در صورتی که پشت سر هم قضا شده باشد، باید یک نماز به مقداری که گفته شد اضافه نماید مثلاً اگر هفت نماز او قضا شده و اولی آنها را نمی داند باید یازده نماز را به ترتیب بجا آورد.

خوئی، تبریزی: مسأله 1390-  وحید: مسأله 1389- کسی که پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمی داند اولی آنها کدام است چنانچه نه نماز به ترتیب بخواند مثلاً از نمازصبح شروع کند و بعد از آن که ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند، یقین به ترتیب حاصل نموده است.(وحید: واگر شش نماز پشت سر هم از او قضا شده واولی آن را نمی داند برای یقین به حصول ترتیب ده نماز به ترتیب قضا کند و همین طور برای هر یک نمازی که به نمازهای قضای او اضافه می شود در صورتی که پشت سر هم قضا شده باشد یک نماز بر مقداری که گفته شد  اضافه نماید تا یقین به حصول طهارت پیدا شود.)

زنجانی: مسأله 1390- کسی که چند نماز پشت  سرهم  از او قضا شده و نمی داند اولی کدام است، اگر یک بار تمام آن نماز ها را بخواند و بار دیگر نماز ها را به همان ترتیب – به غیر از نماز آخری-  بخواند ترتیب یقیناً حاصل می شود، مثلاً کسی که پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمی داند اولی آنها کدام است، چنانچه نه نماز به ترتیب بخواند، مثلاً از نماز صبح شروع کند و بعد از آن که ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند  یقین به ترتیب حاصل نموده است.

گلپایگانی، صافی: مسأله 1391- کسی که می داند نمازهای پنج گانه او هر کدام از یک روز قضا شده و ترتیب آنها را نمی داند چنانچه نماز یک شبانه روز را بجاآورد کافی است ولی اگر بخواهد احتیاط کند (گلپایگانی: باید پنج شبانه روز نماز بخواند و اگر شش نماز از شش روز از او قضا شده) باید شش شبانه روز نماز بخواند و همچنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود، باید یک روز بیشتر بخواند تا یقین کند به ترتیبی که قضا شده بجا آورده است، مثلاً اگر هفت نماز از هفت روز نخوانده باشد، باید هفت شبانه روز قضا نماید.

خوئی، تبریزی: مسأله 1391-  وحید: مسأله 1390- کسی که می داند نمازهای پنجگانه او هر کدام از یک روز قضا شده و ترتیب آنها را نمی داند،  بهتر این است که پنج  پنج شبانه روز نماز بخواند، و اگرشش نماز از شش روز از او قضا شده، نمازشش شبانه روز را بخواند و همچنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود، یک شبانه روز بیشتر بخواند . تا  یقین می کند به ترتیبی که قضا شده بجا آورده است،  مثلا اگر هفت نماز از هفت روز را نخوانده باشد نماز هفت شبانه روز را قضا نماید.

. وحید: و به این کیفیت یقین پیدا می کند که به ترتیبی که  قضا شده بجا آورده است مثلا اگر هفت نماز از هفت روز  نخوانده باشد نماز هفت شبانه روز را قضا نماید. و کفایت می کند برای هر روزی اگر در حضر و آنچه در حکم آن است فوت شده باشد ، یک نماز دو رکعتی و یک نماز سه رکعتی. و یک نماز چهار رکعتی مردد بین ظهر و عصر و عشا، بجا آورد و اگر در سفر فوت شده باشد یک نماز دو رکعتی مردد بین نماز صبح و ظهر و عصر و عشا و یک نماز سه رکعتی بجا آورد.

زنجانی مساله -1391: کسی که میداند نمازهای پنجگانه اوهرکدام ازیک روز قضاشده وترتیب آنها رانمیداندبرای رعایت ترتیب میتواند پنج شبانه روز نماز بخواند واگرشش نمازازشش روز او قضا شده می تواند برای رعایت ترتیب شش شبانه روز نماز بخواند و همچنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود می تواند یک شبانه روز بیشتر بخواند.و یقین می کند به ترتیبی که قضا شده بجا آورده است البته با کمتر از مقدارهای ذکر شده نیز می توان ترتیب را رعایت کرد به گونه ای که در اینجا مجال توضیح آن نیست.

خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی، زنجانی: مسأله 1394- سیستانی: مسأله 1366-  وحید: مسأله- 1393- سبحانی: مسأله 1083- اگر دربین نماز یادش بیاید که یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده، یا فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد چنانچه وقت وسعت دارد و ممکن است نیت را به نماز قضا برگرداند (بهتر این است که نیت نماز قضا کند،.)  مثلاً اگر در نماز ظهر پیش از رکوع رکعت سوم* یادش بیاید که نماز صبح آن روز قضا شده در صورتی که وقت نماز ظهر*تنگ نباشد، (گلپایگانی، صافی: می تواند) نیت را به نماز صبح برگرداند و آن را دو رکعتی تمام کند بعد نماز ظهر را بخواند، ولی اگر وقت تنگ است. یا نمی تواند نیت را به نماز قضا برگرداند ، مثلاً در رکوع رکعت سوم نماز ظهر یادش بیاید که نماز صبح را نخوانده، چون اگر بخواهد نیت نماز صبح کند یک رکوع که رکن است زیاد می شود. نباید نیت را به قضای صبح برگرداند.

. سیستانی: اگر وقت فضیلت نماز آن روز فوت نمی شود...

. گلپایگانی، صافی: می تواند (زنجانی: بنابراحتیاط) نیت نماز قضا کند...

. وحید: احتیاط مستحب این است که نیت نماز قضا کند...

. [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله سبحانی نیست].

* گلپایگانی، صافی: پیش از تمام شدن رکعت دوم...

* سیستانی: وقت فضیلت نماز ظهر...

.  سیستانی: اگر وقت فضیلت تنگ است...

. زنجانی: یک رکوع زیاد می شود...

بهجت: مسأله 1126- کسی که می داند یکی از نمازهای پنج گانه از او فوت شده و نمی داند کدام بوده، کافی است یک نماز صبح و یک مغرب و یک چهار رکعتی به قصد ما فی الذمّه بخواند. و در بلند یا آهسته خواندن آن، مخیر است. و اگر مسافر بوده، کافی است یک مغرب و یک دو رکعتی به قصد ما فی الذمّه بخواند.

مسأله 1386- اگر از روزهای گذشته نمازهای قضا دارد و یک نماز یا بیشتر هم از همان روز از او قضا شده1 اگر چه لازم نیست نمازهای قضا را پیش از نماز ادا بخواند حتی اگر چه وقت داشته باشد و ترتیب بین نمازهای قضا را هم بداند، ولی احتیاط استحبابی آن است که نماز های قضا، مخصوصاً نماز قضای همان روز را پیش از نماز ادا بخواند2.

این مسأله دررساله آیات عظام: فاضل ، سبحانی و مظاهری  نیست.

1- گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید، بهجت، صافی، زنجانی، نوری: چنانچه برای قضای تمام آنها وقت ندارد یا نمی خواهد همه را در آن روز بخواند مستحب است (زنجانی: احتیاط آن است  که) نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند. و بهتر این است (گلپایگانی، زنجانی،وحید، صافی: احتیاط مستحب آن است ) که بعد از خواندن قضای نمازهای سابق دوباره نماز قضایی را که در آن روز پیش از نماز ادا خوانده بجا آورد

. سیستانی: [پایان مسأله]

. بهجت: بلکه مطابق احتیاط است.

. نوری: اگر چه ترتیب بین قضاها را می داند.

2- اراکی: ولی باید بعد از خواندن قضای نمازهای سابق دوباره نماز قضایی را که در آن روز پیش از نماز ادا خوانده بجا آورد.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1384.

مسأله 1387- تا انسان زنده است اگر چه از خواندن نماز قضاهای خود عاجز باشد، دیگری نمی تواند نمازهای او را قضا نماید.

این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و سبحانی نیست.

مسأله 1388- نماز قضا را1 با جماعت می شود خواند2، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا3؛ و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند4 مثلاً اگر نماز قضای صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخوانداشکال ندارد.

1-  مظاهری: چه یقینی باشد و چه احتیاطی...

2- سبحانی: به شرط اینکه نماز قضا بر ذمه امام قطعی باشد...

3-  مظاهری:  وچه قضا یقینی باشد یا  احتیاطی...

4- مکارم: احتیاط این است که هر دو یک نماز را بخوانند مثلاً قضای نماز ظهر را باید با نماز ظهر بخواند و نماز قضای عصر را با نماز عصر.

مسأله اختصاصی

بهجت: مسأله 1129- نمازهای مستحبی که وقت خاص دارند، درصورت ترک، قضای آنها مستحب است ولی اگر در اثر بیماری فوت شد، استحباب قضا، تأکد ندارد، و اگر نمازهای مستحبی فوت شده را قضا نکرد، مستحبّ است برای هر نماز فوت شده یک مد طعام صدقه بدهد.

مسأله 1389- مستحبّ است بچه ممیز یعنی بچه ای که خوب و بد را می فهمد به نماز خواندن و عبادتهای دیگر عادت دهند1، بلکه مستحبّ است او را به قضای نمازها هم وادار نمایند2.

این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست

1-سبحانی:  [پایان مسأله]

2-  مکارم: (البته نباید این کار به صورتی انجام گیرد که موجب ناراحتی و بیزاری او از نماز گردد).

*****

گلپایگانی: مسأله- مستحب است اطفال ممیز را به خواندن نمازهای واجب و نوافل تمرین و عادت دهند، بلکه مستحبّ است آنان را به قضای نماز هم وادار نمایند و همچنین مستحب است تمرین و عادت دادن آنان بر هر عبادت و عمل صالح و خلق وروش نیک. و واجب است بر اولیاء اطفال که آنان را از هر کاری که باعث ضرر بر خودشان و یا دیگران باشد، جلوگیری کنند و از هر کاری که شارع مقدس وجود آن را در خارج منع فرموده، مثل زنا، لواط، غیبت و غنا واجب است اطفال را جلوگیری کرد.. و حرام است آنان را در مدارس ، تحت تعلیم معلمین فاسق و بی ایمان، که سبب فساد اخلاق و عقیده اطفال می شوند، بگذارند، بلکه باید مخصوصاً در این زمان مسلمانان کمال مراقبت و مواظبت را بنمایند و تا کاملاً از وضع کودکستان ، دبستان و دبیرستان از هر جهت مطمئن نشده اند از فرستادن فرزندان معصوم خود به این گونه مراکز خودداری کنند و وزر و وبال فساد عقیده اولاد، بلکه اولاد اولاد خود را تا روز قیامت به گردن نگیرند.

. صافی: از هر کاری که شارع مقدس، وجود آن را در خارج منع فرموده، مثل زنا، لواط و دزدی واجب است اطفال را جلوگیری کرد، و مخصوصاً در آموزش و پرورش آنها نظارت کامل داشته باشند، که زیر نظر معلمان صالح و متعهد باشند و آنها را به کودکستان ، دبستان و دبیرستانهایی که از هر جهت مورد اعتماد باشند، بفرستند، و حتی حسن انتخاب نام برای فرزندان خود را رعایت نمایند و عقیده اولاد، بلکه اولاد اولاد خود را تا روز قیامت به گردن نگیرند.