احکام نماز جمعه طبق فتاوای آیت الله العظمی بهجت

نماز جمعه دو رکعت است مانند نماز صبح و بجای نماز ظهر خوانده می شود و دارای دو خطبه و شرایط خاصی است که خواهد آمد.

 1- وقت نماز جمعه اول ظهر شرعی که زوال شمس است می باشد مثل نماز ظهر و بنابرأحوط باید اول زوال مبادرت به انجام آن بشود با مراعات وقت خطبه ها چنانکه خواهد آمد. و در موقعی که واجب تعیینی باشد اگر مبادرت مذکور صورت نگرفت أحوط در صورت امکان جمع بین آن و نماز ظهر است که اول جمعه را اقامه می کنند و پس از آن ظهر را.

2- در زمان غیبت نماز جمعه واجب تخییری است و کفایت از نماز ظهر می کند.

 3- لازم نیست که امام جمعه فقیه باشد اگر چه در صورت امکان أحوط است.

4- هنگامی که نماز جمعه وجوب تعیینی دارد در همان حال بر مسافری که نماز را شکسته می خواند، زن، پیر، نابینا، بنده، و هرکس که حضور وی باعث مشقت و حرج برایش باشد مثل مریض واجب نیست اگر چه نماز جمعه از آنها در صورتی که شرکت بکنند صحیح است و کفایت از ظهر می کند، و اما وجوب تخییری پس برای جمیع آنها ثابت است وفرقی با دیگران ندارند، بلکه می توانند نماز جمعه مستقل (مثل جماعت مسافرین) تشکیل بدهند ولی به جماعت زنان به تنهایی، جمعه مستقل منعقد نمی شود.

 5- فاصله بین دو نماز جمعه که هر دو واجد شرایط صحت باشند از یک فرسخ باید کمتر نباشدو اگر کمتر بود هر کدام که دیرتر شروع کرده باشند  یعنی در تکبیرة الاحرام  متأخر باشند نماز آنها باطل است خواه از همدیگر مطلع باشند یا نه، و اگر مقارن یکدیگر شروع کرده اند هر دو نمازباطل است و در صورتی که وقت باقی است می توانند از اول یک نماز جمعه در آن وقت باقیمانده بخوانند.

 6- برای تشکیل نماز جمعه باید جمعیت آنها از پنج نفر مرد کمتر نباشد که یکی از آنها خود امام می باشد، بنابراین غیر از امام اگر چهار نفر مرد هم برای نماز جمعه آنها وجوب تخییری دارد (اگر چه وجوب تعیینی نداشته باشد) برای نماز جمعه حاضر شوند انعقاد آن جائز، و مشروع می شود.

 7- خواندن دو خطبه و مقدم بودن آنها بر نماز، شرط صحت نماز جمعه است پس اگر عمداً نماز رابدون خطبه خواندند دوباره بعد از خواندن خطبه ها نماز را اعاده می کنند، و اگر از روی فراموشی خطبه را ترک کردند بنابراحتیاط واجب نماز را پس از خطبه اعاده می کنند،

 8- بنابرأظهر واجب است واجبات خطبه ها را بعد از زوال (ظهر شرعی) بخوانند پس اگر خطبه ها قبل از زوال واقع شد باید واجبات آنها را بعد از زوال اعاده کنند.

 9- باید هر یک از دو خطبه مشتمل بر حمد الهی باشد، ونیز بنابرأظهر مشتمل بر صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و آل او علیهم السلام باشد، و نیز باید در مجموع دو خطبه موعظه و قرائت قرآن کریم را ترک نکند بلکه بنابراحتیاط واجب هر یک از دو خطبه باید مشتمل بر موعظه (پند و نصیحت) و قرائت قرآن باشد، بلکه أحوط رعایت ترتیب مذکور و نیز قرائت سوره کامل در هر یک از دو خطبه است، و نیز أحوط لزوم اشتمال خطبه دوم بر صلوات بر معصومین علیهم السلام به نحو تفصیل است.

10- بنابراحتیاط واجب باید خود امام جمعه خطبه ها را بخواند ولی اگر ممکن نشد می تواند دیگری بخواند.

 11- بنابراحتیاط واجب باید خطبه ها طوری خوانده شود که مستمعین تمام محتوای آن را بفهمند اگر چه به غیر عربی بیان شود، و این احتیاط در بخش موعظه خطبه، مؤکدتر است .

12- واجب است خطیب در حال خواندن خطبه ایستاده باشد، و نیز واجب است بین دو خطبه به مقدار کمی بنشیند و واجب است که به نحو متعارف صدای خود را بلند کند تا آن عده ای که می توانند بشنوند به سمع آنها برساند، اگر چه صحت نماز جمعه با اسماع عدد لازم خالی از وجه نیست.

13- بهتر است که خطیب در هنگام ایراد خطبه با طهارت باشد اگر چه بنابرأظهر صحت خطبه مشروط به طهارت (وضو و غسل و تیمم ) نیست. و همین حکم در مورد مأمومین هم جاری است، و همچنین صحت خطبه مشروط به پاک بودن بدن و لباس هم نیست.

 14- حرف زدن خطیب به غیر خطبه در اثناء خطبه باطل کننده آن نیست مادامی که باعث بهم خوردن موالات و وحدت عرفیه ای که  در یک خطبه شرط است و نیز باعث فوت وقت نماز جمعه نباشد.  و همچنین است اگر مثلاً در اثناء خطبه وضو بگیرد.

 15- اگر ممکن است که به وسیله بلندگو کلام خطیب به گوش تمام جمعیت نمازگزار برسد بعید نیست که واجب باشد.

16- درصورتی که مأموم در شرایطی است که اگر خطبه ها را گوش بدهد می شنود واجب است گوش بدهد، و نیز حرف زدنی که او را از این گوش دادن واجب باز دارد حرام است اگر چه باعث بطلان خطبه و نماز جمعه نسبت به او نیست، و احتیاط مستحب آن است که مأموم از حرف زدنی که او را از گوش دادن واجب هم باز نمی دارد اجتناب کند،

 17- اگر مأموم به خطبه ها نرسید ولی یک رکعت از نماز جمعه را درک کرد نماز جمعه او صحیح است.

 18- واجب است نماز جمعه را به جماعت بخوانند و نیز جماعت شرط صحت آن نماز است، ولی اگر بعداً معلوم شد که امام فاسق بوده و یا طهارت نداشته بنابرأظهر نماز جمعه صحیح است.

 19- امام جماعت در نماز جمعه باید از کمال عقل برخوردار باشد و مرد و عادل و بالغ و حلال زاده و شیعه دوازده امامی باشد. و لازم نیست نماز جمعه در اصل بر او واجب تعیینی باشد ، پس مسافر می تواند امام جمعه شود و نیز سایر اموری که در جماعت نمازهای یومیه شرط است (مثل فاصله نداشتن و غیر آن) در اینجا نیزمعتبر است.

 20- در نماز جمعه لازم است که مأمومین قصد اقتداء به امام را داشته باشند و احتیاط مستحب برای امام نیز این است که نیت امامت کند اگر چه با عدم نیت امامت و تنها قصد وظیفه فعلیه، نماز جمعه از همگی صحیح است.

 21- در نماز جمعه سوره معینی معتبر نیست ولی مستحب است در رکعت اول پس از حمد سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد سوره منافقون خوانده شود.

 22- مستحب است که حمدو  سوره در نماز جمعه بلند خوانده شود.

 23- در نماز جمعه دو قنوت مستحب است یکی در رکعت اول قبل از رکوع که پس از خواندن قنوت به رکوع می رود و دیگری در رکعت دوم پس از رکوع که پس از پایان یافتن قنوت به سجده می رود.

 24- اگر نمازگزار اشتباها در رکعت دوم پس از قنوت به رکوع رود و پیش از رسیدن به حد رکوع یادش بیاید باید به سجده برود، و نیز اگر در حال رسیدن به حد رکوع ملتفت شد و در آن حال هیچ مکث رکوعی نکرد به سجده می رود ونمازش صحیح است اما اگر مکث کرد نمازش باطل است. 25- اگر مأموم به رکعت اول نماز جمعه نرسید ولی به رکعت دوم آن که در وقت نماز جمعه بجا آورده می شود رسید اگرچه تنها به رکوع امام برسد نماز جمعه او صحیح است و رکعت دوم را خودش فرادی می خواند، ولی اگر شک کند که رکوع امام را درک کرده یا نه، نماز جمعه او باطل است و نماز ظهر می خواند.

 26- در موقعی که نماز جمعه بر واجد شرایط وجوب تعیینی دارد، اگر بداند که در صورت حرکت برای حضور در جمعه به رکوع رکعت آخر هم نمی رسد، می تواند نماز ظهر را شروع کند ولازم نیست یقین کند که نماز جمعه تمام شده است و همچنین نماز ظهر صحیح است اگر آن را با نیت قربت خواند و در اثناء آن یا بعد از فراغ معلوم شد که از اول متمکن از انجام نماز جمعه نبوده است.

 27- شخص خنثی اگر به نماز جمعه حاضر شود نمازش صحیح است ولی نمی تواند خود امام شود و یا تکمیل عدد لازم کند.

 28- اگر بعد از زوال ، اذان نماز برای جمعه گفته شد، برای دفعه دوم اذان گفتن ( به نحوی که مخالفین انجام می دهند) بدعت و حرام است و نیز بعد از خواندن نماز جمعه احتیاط واجب آن است که برای نماز عصر اذان نگویند.

 29- اگر در بین نماز برای امام، موت یا بیهوشی پیش آید مأمومین یک نفر از خود را که با آنها مشغول نماز بود و واجد شرایط امامت است پیش می اندازند و بقیه نماز را با او می خوانند و واجب است که نیت اقتدا را تجدید کنند. و همچنین اگر از امام حدثی سر زد، خود او یا سایرین، دیگری را امام قرار می دهند و نماز مأمومین صحیح است.

30- اگر تعیین شخصی بجای امام ممکن نشد، پس اگر یک رکعت نماز را با جماعت تمام کرده بودند، ممکن است گفته شود که رکعت بعد ار به عنوان نماز جمعه ولی فرادی تمام کنند (مثل مأمومی که فقط یک رکعت امام را درک کند) و اگر یک رکعت را تمام نکرده بودند، ممکن است گفته شود که نماز خود  را به عنوان ظهر تمام کنندو صحیح باشد لکن احتیاط به تمام کردن جمعه و پس از آن خواندن ظهر در صورت دوم ترک نشود.

 31- اگر در بین خطبه افراد پراکنده شدند و برای نماز باز نگشتند و تعداد افراد شرکت کننده از پنج نفر کمتر شد، بر هر کدام از آنها نماز ظهر واجب است.

 32- اگر بعد از تحقق مقدار واجب خطبه یا بعد از تمام شدن خطبه پراکنده شدند و سپس بازگشتند در صورتی که وقت نماز جمع نگذشته باشد اعاده خطبه لازم نیست اگر چه طول بکشد، و اگر افراد دیگری غیر از کسانی که خطبه را گوش داده اند حاضر شدند ، خطبه اعاده می شود و نماز جمعه می خوانند.

 33- اگر بعد از آن که عدد لازم در نماز جمعه همگی تکبیرة الاحرام را گفتند متفرق شدن آنها پیش آمد، پس اگر یک رکعت نماز را با جماعت تمام کرده اند و سپس متفرق شده اند کسی که نمازش را ادامه می دهد به عنوان جمعه تمام می کند و صحیح است و اگر قبل از آن متفرق شده اند احتیاط واجب در تمام کردن نماز به عنوان جمعه و پس از آن خواندن نمازظهر است.

 34- اگر مأموم در اثر ازدحام جمعیت نتوانست دو سجده رکعت اول را همراه امام انجام دهد پس اگر بعد توانست انجام دهد و تا امام سر از رکوع دوم برنداشته خود را به او برساند نماز جمعه او صحیح است و اگر نتوانست، همراه امام در رکعت دوم سجده می کند به نیت رکعت اول خودش و بعد از آن یک رکعت دیگر می خواند و نماز جمعه او صحیح است.